Komünizm, öncünün proletaryayla kurduğu yaşamdır | Ergün Aslan

Komünizm çoğu zaman bir gelecek vaadi olarak ele alınır. Örgütlenme, partileşme ve sosyalizm; komünizme ulaşmak için geçilmesi gereken aşamalar olarak düşünülür. Bu üçlü tamamlandıktan sonra, uygun tarihsel koşullar oluştuğunda komünizmin başlayacağı varsayılır. Bu yaklaşım, komünizmi zamana ertelerken onu bugünün yaşam ilişkilerinden koparır. Böylece komünizm, yaşanan bir pratik olmaktan çıkar; sürekli beklenen bir sonuç hâline gelir.

Oysa komünizm, bir sonuç değil; bir yaşam ilişkisidir. Bu nedenle komünizmi anlamak için “hangi aşamadayız?” sorusundan önce, örgütlenme–partileşme–sosyalizm bütünlüğü içinde nasıl bir yaşam kurulduğu sorusu sorulmalıdır. Komünizm, bu üçlünün dışında değil; tam da bu üçlünün içinde ve aynı anda, öncünün proletaryayla kurduğu yaşamda somutlaşır.

Örgütlenme, partileşme ve sosyalizm genellikle birer araç olarak ele alınır. Mücadeleyi büyütmek, iktidarı almak ya da düzeni dönüştürmek için gerekli biçimler olarak tanımlanırlar. Ancak bu üçlü yalnızca araç olarak görüldüğünde, kendi içlerinde kurdukları yaşamın niteliği ikincil hâle gelir. Böylece komünizm, bu biçimlerin tamamlanmasını bekleyen ayrı bir momentmiş gibi düşünülür.

Oysa örgütlenme – partileşme – sosyalizm, komünizmin ertelendiği alanlar değil; komünizmin fiilen kurulup kurulmadığının sınandığı tek tarihsel bütündür. Bu üçlü, komünist yaşamın ya bu bütünlük içinde ortaya çıkabildiği ya da hiç ortaya çıkamadığı bir ilişki alanı oluşturur. Aşamaların ilerlemesi, bu yaşam kurulmadıkça kendi başına bir anlam üretmez.

Bu bütünlük içinde belirleyici olan, öncünün proletaryayla kurduğu yaşamdır. Öncü vardır; çünkü bilgi, deneyim ve sorumluluk eşit dağılmaz. Bu durum, örgütlenme – partileşme – sosyalizm bütünlüğü içinde de ortadan kalkmaz. Öncülük, bu bütünlük boyunca hukuki ve fiili bir konum taşır. Komünizmin meselesi, bu konumun varlığı değil; bu konumun yaşam içinde nasıl işlediğidir.

Eğer örgütlenme – partileşme – sosyalizm bütünlüğü içinde öncü, yaşamdan ayrışıyorsa; gündelik hayatta ayrıcalıklı, mesafeli ve yukarıdan bir konum kuruyorsa, burada komünist bir yaşamdan söz edilemez. Bu durumda biçimler ayakta kalır; fakat bu biçimlerin varlık gerekçesi olan yaşam dönüşümü gerçekleşmez. Aynı bütünlük içinde öncü, sahip olduğu bilgi ve yetkiyi proletaryayla ortak bir yaşamı kurabilmek için kullanmıyorsa, komünizm fiilen ortaya çıkmamış demektir.

Buna karşılık örgütlenme – partileşme – sosyalizm bütünlüğü içinde öncü, proletaryayla aynı yaşamın içinde yer alıyorsa; bilgiyi, deneyimi ve yetkiyi proletaryayla ortak bir yaşamı kurabilmenin bir aracı hâline getiriyorsa; bu yetkiyi yukarıdan bir konumun dayanağı olarak değil, birlikte kurulan yaşamın imkânı olarak kullanıyorsa, komünist ilişki fiilen kurulmuş olur. Burada komünizm, ayrıca ilan edilen bir aşama değildir; yaşamın içinden kendini dayatan bir gerçekliktir. Yaşam dönüştükçe, bu bütünlüğün anlamı da buna bağlı olarak belirlenir.

Bu nedenle komünizm, statülerin yokluğunda değil; statüler varlığını sürdürürken yaşamın nasıl kurulduğunda somutlaşır. Öncü vardır. Yetki vardır. Sorumluluk vardır. Belirleyici olan, örgütlenme – partileşme – sosyalizm bütünlüğü içinde bu statülerin yaşamı yeniden üretip üretmediğidir. Komünizm, statüyü inkâr etmek değil; statünün ürettiği ortaklaşmayı mümkün kılmaktır.

Bu bakış açısından komünizmi ayrı bir düzen olarak aramak gereksizdir. Komünizm, örgütlenme – partileşme – sosyalizm bütünlüğü içinde yaşanıyorsa vardır. Yaşanmıyorsa yoktur. Bu bütünlük ne kadar sürerse sürsün, komünist yaşam fiilen kurulmadıkça kendi sınırlarını aşamaz.

Sonuçta komünizm, ne bir ütopya ne de ertelenmiş bir gelecek vaadidir. Komünizm, öncünün proletaryayla kurduğu yaşamdır. Eğer öncü, örgütlenme, partileşme ve sosyalizm koşulları altında proletaryayla komünist bir yaşam kurabiliyorsa, komünizm zaten yaşanıyordur. Bu durumda örgütlenme, partileşme ve sosyalizm, kendi tarihsel anlamlarını bu yaşam içinde tüketmiş olur. Eğer bu yaşam örgütlenme, partileşme ve sosyalizm bütünlüğü içinde kurulamıyorsa, biçimler ne kadar gelişirse gelişsin, komünizm hayata geçmemiş olur. Ölçüt budur.

Forum: Ergün Aslan – 29.12.2025